အာေမးနီးယား (Armenia)

၁၁။ အာေမးနီးယား (Armenia)
Republic of Armenia
ေနာက္ခံသမိုင္း အက်ဥ္း

(၄) ရာစုတြင္ ခရစ္ယာန္ဘာသာကုိ ပထမဦးဆံုးစတင္ ကိုးကြယ္သည့္ႏိုင္ငံ အျဖစ္ထင္ရွားသည္။ ရာစုႏွစ္ ေပါင္းမ်ားစြာ အခ်ဳပ္အျခာအာဏာပိုင္ ႏိုင္ငံျဖစ္ခဲ့ေသာ္လည္း ေနာက္ပိုင္းတြင္ ရုိမန္ ၊ ဘိုင္ဇန္တို္င္း၊ အာရပ္၊ ပါရွန္း ေအာ့တိုမန္ အင္ပါယာ အစုအေ၀းထဲ ပါ၀င္ခဲ့သည္။ ပထမ ကမၻာစစ္အတြင္း အာေမးနီးယန္း အေနာက္ပိုင္း ႏွင့္ ေအာ္တိုမန္တူရကီ တို႔တြင္ ႏွိပ္စက္ညွင္းပန္းမႈမ်ား ႏွင့္ အတင္းအဓမၼ နယ္ေျမ ေရႊ႕ေျပာင္းေနရာခ်ထားမႈ မ်ားေၾကာင့္ အာေမးနီးယန္းလူမ်ိဳး (၁)သန္းခန္႔ အသက္ဆံုးရူံးခဲ့ ရသည္။ 1828ခုႏွစ္ တြင္ အားေမးနီးယား အေရွ႕ ဘက္ျခမ္းကို ေအာ္တိုမန္အင္ပါယာ ထံမွ ဂ်ာမနီက သိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ 1918 ခုႏွစ္ တြင္ ၄င္းအေရွ႕ဘက္ အား ေမးနီးယား လြတ္လပ္ေရး ေၾကျငာခဲ့သည္။သို႔ေသာ္ 1920ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေမာ္စကို အစိုးရက ဆိုဗီယက္ တပ္နီ ေတာ္ မွ ထပ္မံသိမ္းပိုက္ခဲ့သည္။ 1920 ခုႏွစ္မ်ားတြင္ ေမာ္စကို အစုိးရက ဆိုဖီယက္အဇာဘိုင္ဂ်န္ အျဖစ္ သတ္မွတ္ထားေသာ မူလ အာေမးနီးယန္းလူမ်ဳိးမ်ား အစျပဳေနထိုင္ခဲ့ နာဂိုႏို - ကာရာဘာ့(စ)ေဒသကို မြတ္စလင္ အဇာဘုိင္ဂ်န္မ်ားႏွင့္ ပဋိပကၡျပဳလ်က္ အာေမးနီးယန္း ေခါင္ေဆာင္မ်ားက ဆက္လက္ထိန္းသိမ္းထားခဲ့သည္။ 1988 ၌ အဆိုပါေဒသတြင္ အာေမးနီးယန္းႏွင့္အဇာဘိုင္ တို႔တုိက္ခိုက္ခဲ့ၾကသည္။ တိုက္ခိုက္မႈမ်ား အရွိန္အဟုန္ ျမင့္လာခဲ့ျပီး 1991 တြင္ႏွစ္ႏိုင္္ငံစလုံး ဆိုဗီီယက္ထံမွ လြတ္လပ္ေရးရခဲ့သည္။ 1994 , ေမလ ၊ အပစ္အခတ္ရပ္ ဆဲေရးသေဘာတူျပီးခ်ိန္၌ အာေမးနီးယားက ေနာ္ဂိုႏို- ခရာဘာ့ေဒသႏွင့္ အဇာဘိုင္ဂ်န္ပေရာ္ပါ၏ အေရးပါေသာ ေဒသကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားခဲ့သည္။ ႏွစ္ႏိုင္ငံျငိမ္းခ်မ္းေရး အေျခခံရရွိေအာင္ ေဆာင္ရြက္ႏိုင္ျခင္းမရွိသည့္အတြက္ စီးပြားေရးတြင္ ထိခုိက္နစ္နာမႈ မ်ားျဖစ္ပြားခဲ့သည္။ အားေမးနီးယန္းခြဲထြက္ေရးသမားမ်ား က နာဂိုနို -ကာရာဘာ့ ႏွင့္ပတ္၀န္းက်င္ေဒသမ်ားကို ထိန္းခ်ဳပ္ထားမႈေၾကာင့္ တူရကီကအာေမးနီးယားႏွင့္ စီးပြားေရးျဖတ္ေတာက္ ထားခဲ့ ျပီး ႏွစ္ႏိုင္ငံနယ္စပ္ကိုလည္းပိတ္ထားခဲ့သည္




ပထ၀ီ အေနအထား
တည္ေနရာ
အာရွအေနာက္ေတာင္ ၊ တူရကီအေရွ႕ဘက္။

ေျမပံုအညႊန္း
အာရွ

ဧရိယာ
ကုန္းေျမ - 28,454 sq km
ေရ - 1,289 sq km
စုစုေပါင္း - 29,743 sq km

ထိစပ္နယ္ေျမ
အဇာဘိုင္ဂ်န္ - ပေရာ္ပါ - 566 km
အဇာဘုိင္ဂ်န္ - နက္ဇီဘန္ - 221 km
ေဂ်ာ္ဂ်ီယာ - 164 km
တူရကီ - 268 km
စုစုေပါင္း - 1,254 km
ကမ္းရုိးတန္း
0 km (ကုန္းတြင္းပိတ္)

ရာသီဥတု
ကုန္းျမင့္။ ပူျပင္းေသာေႏြရာသီ။ေအးျမေသာေဆာင္းရာသီ။

ေျမမ်က္ႏွာသြင္ျပင္
အာေမးနီးယန္း ကုန္းျမင့္တြင္ ေတာင္မ်ားရွိ။
သစ္ေတာအနည္းငယ္ရွိေရစီးသန္ေသာျမစ္မ်ားရွိ။
အာရတ္(စ)ျမစ္ေတာင္ၾကားေဒသတြင္ေျမၾသဇာေကာင္းမြန္။

မ်က္ႏွာျပင္အထက္ျခားနားခ်က္
အျမင့္ဆံုးအပိုင္း အာရာဂတ္(စ္) လာနာဂါဂတ္ (စ္) – 4090 m
အနိမ့္ဆံုးအပိုင္း ဒဲဗက္ျမစ္ - 400 m
သဘာ၀အရင္းအျမစ္
ေရႊေၾကာအနည္းငယ္ရွိ။ ေၾကးနီ၊ မိုလက္ဒီနမ္၊ သတၱဳ၊ ေဘာက္ဆိုဒ္သတၱဳ။

လူ႔အရင္းအျမစ္
လူဦးေရ 2,968,586 (2008)
လူဦးေရတုိးႏႈန္း - 0.077% (2008)
ေမြးဖြားႏႈန္း 12.53/1000 ဦးေရ
ေသဆံုးႏႈန္း 8.34/1000 ဦးေရ
ပွ်မ္းမွ်အသက္ က်ား - 68.79 ႏွစ္
မ - 76.55 ႏွစ္
စုစုေပါင္း - 72.4 ႏွစ္
လူမ်ဳိး
အာေမးနီးယန္း

တိုင္းရင္းသားလူမ်ဳိးစု
အာေမးနီးယန္း - 97.9%
ရီဇီဒီ (ကာ့ဒ္) – 1.3 %
ရုရွန္း - 0.5 %
အျခား - 0.3%

ကုိးကြယ္မႈ
အာေမးနီးယန္း အပိုစတုိလစ္ - 94,7%
အျခားခရစ္ယာန္ - 4 %
ရီဇီဒီ - 1.3 %
ဘာသာစကား
အာေမနီးယန္း - 97.7 %
ရီဇီဒီး - 1 %
ရုရွ - 0.9 %
အျခား - 0.4 %

ျမိဳ႕ေတာ္
ယာရီဗန္ (Yerevan)